رکود حاکم بر بازار فولاد ناشی از عواملی است که برخی از آنها به صورت مستقیم و برخی نیز به صورت غیر‌مستقیم بر بازار فولاد تاثیر گذار هستند.
در عین حال با توجه به برخی محدودیت‌های بین‌المللی اجرای برخی پروژه‌ها به علت عدم تامین منابع مالی و ناکافی بودن زیر‌ساخت‌ها، با تاخیر زیادی روبهرو شده است. بحران مالی جهانی نیز بر این صنعت موثر بوده و باعث ورشکستگی برخی شرکت‌های تولیدکننده فولاد شده است. پس از خاتمه دوره بحران و بهبود رشد اقتصادی، قیمت مواد اولیه در جهان افزایش یافته و این امر، مجددا این صنعت را متاثر ساخته است.
در این میان تولیدکنندگان فولاد با هزینه‌های سنگین تولید همچون قیمت مواد اولیه، انرژی، حقوق و دستمزد، کمبود نقدینگی، مشکلات ارزی، عدم وجود حمایت‌های بانکی همچون دیگر کشورها و تاثیرات حاصل از تحریم دست و پنجه نرم می‌کنند که در حال حاضر راه گریزی برای آنها نیست. این در حالی است که رفع نیاز تولیدکنندگان فولاد به مواد اولیه و تجهیزات، بالاترین سهم هزینه تولید را به خود اختصاص داده که هم‌اکنون در حوزه مواد اولیه، آهن قراضه از قیمت بسیار بالایی برخوردار است و متاسفانه با وجود تلاش‌های زیاد در راستای کاهش هزینه این کالای ضروری تولید فولاد، به دلیل عدم وجود سیستم قیمت‌گذاری مناسب بر این کالا در کنار محدودیت‌های عرضه امکان کاهش قیمت آن تاکنون میسر نشده است. تولیدکنندگان فولاد نیز با توجه به رکود حاکم بر بازار و با در نظر گرفتن نیازهای ارزی خود و به منظور جلوگیری از کاهش تولید و اشتغال به ناچار توجه به بازارهای خارجی را در دستور کار قرار داده‌اند که البته این مهم نیز به علت نبود سرمایه درگردش کافی و کمبود مواد اولیه برای بسیاری از واحدهای فولاد امکان‌پذیر نیست. در چنین فضایی که رکود بر بازار فولاد داخلی سایه انداخته، در دولت یازدهم برخی معتقدند همچنان که دولت در جهت ثبات و امنیت اقتصاد کشور قدم برمی دارد، می‌تواند تسهیلات بانکی بلند‌مدت و کم‌بهره و همچنین تسهیل مجوزهای لازم را برای واردات مواد اولیه مورد نیاز را برای تولیدکنندگان اجرایی کند.
حذف ارز مبادله‌ای برای واردات فولاد
محمد‌رضا طاهری‌زاده نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد در این خصوص گفت: بازار آهن در حال حاضر از شرایط مناسبی برخوردار نیست چراکه هنوز پروژه‌های عمرانی راه نیفتاده و این امر موجب تعمیق رکود دراین بازار شده است. وی با اشاره به اینکه کمبود مواد اولیه یکی از عوامل اصلی رکود در بازار داخل است، افزود: به‌این منظورانجمن فولاد طی مذاکراتی با وزارت صنعت، معدن و تجارت خواستار حذف ارز مبادله‌ای برای واردات شمش و محصولات فولادی بود.
به گفته نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد، با حذف ارزمبادله‌ای و جایگزینی ارز آزاد برای واردات فولاد، همه فعالان این صنعت به‌ویژه تولیدکنندگان می‌توانند به‌طور یکسان از ارز آزاد استفاده کنند.
وی با بیان اینکه حدود 10 روز است که ثبت سفارش برای واردات محصولات فولادی از جمله کلاف، میلگرد و تیرآهن با ارز مبادله‌ای صورت نمی‌گیرد، تصریح کرد: تمام تلاش دولت این است که اختصاص ارز مبادله‌ای به سوی مواد غذایی و داروسوق داده شود و انجمن فولاد از این تصمیم استقبال می‌کند.
طاهری‌زاده خاطرنشان کرد: با پیگیری‌های انجمن از هفته گذشته، قرار شد که از این پس واردات محصولات فولادی و شمش با ارز آزاد یا ارز متقاضی توسط وارد‌کننده یا تولیدکننده تامین شود.
وی از موافقت وزارت صنعت، معدن و تجارت با جایگزینی ارز متقاضی یا ارز آزاد به‌جای مبادله‌ای برای واردات شمش و محصولات فولادی خبر داد و افزود: بانک مرکزی نیز موافقت خود را با این تصمیم اعلام کرده است.
نایب‌رئیس انجمن فولاد گفت: با تصمیم یاد شده بستر مناسب برای تامین شمش داخلی و خارجی برای تولیدکنندگان فراهم خواهد شد.
وی تاکید کرد: با جایگزینی ارز متقاضی یا ارز آزاد به‌جای ارز مبادله‌ای برای واردات محصولات و شمش فولادی به‌طور قطع شاهد رونق بازار و افزایش قیمت فولاد خواهیم بود.
طاهری زاده درخصوص دورنمای بازار آهن تصریح کرد: این بازار به پروژه‌های عمرانی بسیار وابسته است و درصورت اجرای هرچه سریع‌تر آن بازار تا حدودی از رکود خارج خواهد شد.
وی به ارائه لایحه 8 صفحه‌ای از سوی رئیس‌جمهور به مجلس به منظور خروج از رکود اشاره کرد و افزود:درصورت اجرای بندهای بسیار خوب آن برای خروج ازرکود، بازار فولاد نیز شاهد رونق خواهد بود.
نایب رئیس انجمن فولاد تصریح کرد: سرمایه‌گذاران باید به‌جای سرمایه‌گذاری در بخش‌های اشباع شده در کشور از جمله نورد، در زمینه‌های دیگر زنجیره فولاد از جمله آهن اسفنجی، گندله‌سازی و اکتشاف معدن سرمایه‌گذاری کنند؛ چراکه سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند نورد به منزله اتلاف سرمایه ملی است.
وی از وزارت صنعت، معدن و تجارت خواست تا از سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی که نیازی در کشور برای آنها احساس نمی‌شود، جلوگیری کند.
به گفته طاهری‌زاده، هم‌اکنون تنها 30 درصد از ظرفیت ایجاد شده در بخش نوردی و 50 درصد در بخش ذوب در کشور در مدار تولید قرار دارد.
نایب رئیس انجمن فولاد درخصوص وضعیت بازارهای صادراتی پس از آزاد‌سازی صادرات فولاد، افزود: سرانجام درخواست انجمن فولاد مبنی بر آزاد‌سازی صادرات محصولات فولادی در دولت یازدهم مورد موافقت قرار گرفت از این رو طبق ضوابط صادرات محصولات فولادی تا پایان امسال و شمش برای یک دوره سه ماهه آزاد شد.
وی تصریح کرد: دولت در نظر دارد که برای صادرات شمش 10 درصد تعرفه وضع کند که تاکنون در این خصوص مصوبه‌ای صادر نشده است.
اولویت عرضه شمش در بورس کالا به تولیدکنندگان
طاهری‌زاده همچنین درخصوص عرضه مواد اولیه کارخانه‌های نوردی در بورس کالا خاطرنشان کرد: متاسفانه برخی شرکت‌های بازرگانی که نیازی به شمش فولاد ندارند نسبت به خرید این مواد از بورس کالا اقدام می‌کنند که این امرموجب نابسامانی در تنظیم بازار شمش می‌شود، از این رو انجمن فولاد از بورس کالا تقاضا دارد که درزمینه عرضه مواد اولیه تولیدکنندگان نوردی را در اولویت قرار بدهد.
تولیدکنندگان در کشور مهجور مانده اند
بهمن قاسمی مدیرعامل آریان فولاد نیز با اشاره به رکود حاکم بر بازار فولاد کشور، معتقد است: با توجه به وابستگی کشور به درآمد نفتی، متاسفانه گاهی نیازی به تولید احساس نمی‌شود.
وی با توجه به بازار نابسامان فولاد افزود: در مجموع آن‌گونه که انتظار می‌رود دیدگاه واحدی در کشور در خصوص روش‌های حمایت از تولید وجود ندارد از این رو شاهد برخی بی انضباطی‌ها در زمینه شمش فولاد هستیم.
مدیر عامل آریان فولاد تصریح کرد: به رغم نبود تقاضا اما همچنان قیمت آهن اسفنجی بالا نگه داشته می‌شود تا آنجایی که برخی برای آنکه قیمت‌های داخلی کاهش نیابد، حاضرند به نصف قیمت به خارج از کشور صادر کنند.
وی خاطرنشان کرد: به‌طور مثال سازمان امور مالیاتی معتقد است که هر کیلو میلگرد با 180 تومان حاشیه سود همراه است، این درحالی است که تولیدکننده در شرایط کنونی بازار تنها از10 درصد سود برخوردار است که به ازای آن هم باید مبالغ هنگفتی مالیات پرداخت کند، حال سوال ما این است که این سازمان این میزان سود به ازای هر کیلو میلگرد را براساس جدول ضرایب خود چگونه محاسبه کرده است؟
قاسمی با بیان اینکه بازار فولاد کشور طی ماه‌های آتی مثبت ارزیابی نمی‌شود، گفت: با توجه به انحصار موجود در بازار شمش و نیاز تولیدکنندگان بخش خصوصی به مواد اولیه، روند کنونی حاکم بر این بازار برای آینده نیز قابل تصور است.
وی با اشاره به فروش اعتباری (نسیه) برخی شرکت‌ها در بورس کالا با سود 2 درصدی گفت: سود یکی از این شرکت‌ها از محل فروش نسیه معادل 70 میلیارد تومان برآورد شده که در واقع این شرکت نقش یک بانک را ایفا می‌کند.
مدیرعامل آریان فولاد معتقد است، حتی با تزریق بودجه‌های عمرانی بازار مصرف بهبود نخواهد یافت چراکه بخش تولید از پشتوانه دولتی برخوردار نیست.
وی درخصوص کاهش نرخ تورم در کشور در بخش‌های مختلف تصریح کرد: به عقیده من در واقع تاکنون کاهش تورم به قیمت کاهش فعالیت و حتی تعطیلی بخش‌های مختلف محقق شده که در شرایط عمیق‌تر شدن رکود برخی صنایع شاید به منزله کاهش واقعی تورم نباشد. قاسمی با بیان اینکه تنها با 10 درصد ظرفیت تولید می‌کنیم، خاطرنشان کرد: قیمت تمام شده و هزینه تولید واحدهای تولیدی فولاد نسبت به سال گذشته 3 برابر شده، از این رو بسیاری از کارخانه‌ها یا نسبت به کاهش تولید اقدام کرده یا در آستانه ورشکستگی قرار دارند. مدیر عامل آریان فولاد درخصوص وضعیت بازارهای صادراتی پس از آزاد‌سازی صادرات فولاد افزود: اغلب واحدها با کمبود نقدینگی برای تامین مواد اولیه مورد نیاز خود مواجهند و برای عرضه در بازار داخل مشکل دارند چه برسد به عرضه در بازارهای صادراتی.
وی همچنین نسبت به مشکلات گشایش ال سی از سوی بانک مرکزی و پرداخت بهره‌های بانکی در بخش تولید فولاد انتقاد و خاطرنشان کرد: تولید با توجه به شرایط کنونی بسیار مشکل شده است.
قیمت مواد اولیه واقعی نیست/ دولت ساماندهی کند
محمد‌علی رفیعیان، مدیرعامل فولاد اصفهان همچنین با انتقاد از وضعیت کنونی حاکم بر بازار آهن کشور گفت: نبود تقاضا و کمبود مواد اولیه از جمله مشکلات اساسی صنعت فولاد کشور است.
به گفته وی، دولت چین مدتی شمش فولاد صادر کرد اما به علت نیاز داخل پس از مدتی از صادرات آن ممانعت به عمل آورد به گونه‌ای که هم‌اکنون برای صادرات مواد اولیه عوارض گمرکی وضع کرده است.
مدیرعامل فولاد اصفهان خواستار ساماندهی بازار مواد اولیه از سوی دولت شد و تصریح کرد: هم‌اکنون تولیدکنندگان نورد از حاشیه سود 10 تا 20 تومانی برخوردارند اما میزان حاشیه سود واحدهای تولیدی شمش بین 150 تا 300 تومان است.
وی با اشاره به اینکه قیمت مواد اولیه در کشور واقعی نیست، خاطرنشان کرد: باید مشخص شود که نرخ مواد اولیه از سوی چه کسی یا سازمانی تعیین می‌شود. رفیعیان افزود: چنانچه قیمت میلگرد در بورس کالا 1800 تومان تعیین می‌شود باید هزینه تمام شده زنجیره‌های بالادستی میلگرد از جمله سنگ‌آهن و گندله بررسی شود. وی معتقد است، وزارت صنعت، معدن و تجارت باید براساس یک کار کارشناسی قیمت تمام شده مواد اولیه را تعیین کرده و نرخ مواد اولیه باید آنالیز شود. مدیر عامل فولاد اصفهان با اشاره به اینکه کاهش مصرف از عوامل اصلی رکود حاکم بر بازار است، تصریح کرد: با افزایش تقاضا و مصرف فولاد در کشور هرچه قدر میزان تولید با رشد مواجه شود برآیند هزینه تولید در کارخانه‌ها با کاهش روبهرو شده و واحدهای تولیدی فعال‌تر و رقابت بیشتری ایجاد خواهد شد. وی معتقد است، باید قیمت تمام شده هر واحد تولیدی نسبت به نوع محصول تولیدی همان واحد تعریف شده و کف و سقف برای قیمت تمام شده هر واحدی به‌صورت مجزا تعیین شود. رفیعیان با بیان اینکه هم‌اکنون با یک شیفت فعالیت می‌کنیم، خاطرنشان کرد: با تامین سرمایه درگردش و افزایش مصرف در کشور می‌توان بازار فولاد را از رکود خارج کرد.
وی درخصوص وضعیت صادرات فولاد از سوی واحدهای فولادی کشور، افزود: درصورت تامین سرمایه در گردش می‌توان میزان تولید را افزایش داده و نسبت به صادرات اقدام کرد.
