صادرات برق در دهه‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. براساس آماری که از سوی بانک مرکزی و با توجه به اسناد وزارت نیرو منتشر شده است، ایران در سال 92، 11409 میلیون کیلووات ساعت برق به کشورهای همسایه صادر کرده است که بیشترین این صادرات به کشور عراق بوده است. ایران همچنین از بین دیگر کشورهای همسایه به افغانستان، پاکستان، ارمنستان، آذربایجان و ترکیه نیز برق صادر می‌کند. میزان صادرات برق در دو سال اخیر افزایش داشته است، به گونه‌ای که خرداد امسال اعلام شد: حجم صادرات برق ایران به عراق با افزایشی 2.5 برابری از یک میلیارد کیلووات ساعت به بیش از 2.5 میلیارد کیلووات ساعت در سال افزایش یافته است.
در حالی در سال‌های اخیر صنعت برق توانسته است جایگاه ویژه‌ای در میان صنایع صادرکننده کالا پیدا کند که با وجود پیشرفت‌هایی که در این حوزه اتفاق افتاده است، مسئولان عنوان می‌کنند حفظ جایگاه فعلی و افزایش میزان صادرات نیازمند نوسازی تکنولوژی‌ها در این زمینه است. شهریور امسال معاون وزیر نیرو اعلام کرد که تاکنون مردم از وزارت نیرو برق خریداری می‌کردند، ولی اکنون می‌توانند ضمن تامین برق مصرفی خود، فروشنده برق به وزارت نیرو باشند. در حال حاضر حدود 95 درصد از برق مصرفی کشور از طریق سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌های حرارتی تامین می‌شود. هم‌اکنون مشترکان خانگی برق مصرفی خود را از قرار هر کیلووات ساعت کمتر از 60 تومان از دولت خریداری می‌کنند. از راه‌های تولید برق توسط مردم استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی است که متقاضیان می‌توانند با سرمایه‌گذاری کمتر از 10 میلیون تومان چنین نیروگاه‌هایی راه‌اندازی کنند و برق تولیدی را از قرار هر کیلووات ساعت حدود 970 تومان به وزارت نیرو بفروشند. نصب سلول‌های فتوولتاییک در هر واحد ساختمانی کمتر از 10 میلیون تومان هزینه در بر خواهد داشت که وزارت نیرو 50 درصد این هزینه را به عنوان تسهیلات بلاعوض به متقاضی پرداخت می‌کند. با نصب این مولدهای خورشیدی روی پشت‌بام، هر آپارتمان می‌تواند برای خودش یک مولد خورشیدی داشته باشد و به این ترتیب، مردم می‌توانند در راستای حفظ محیط زیست و تولید انرژی پاک و با سرمایه کم وارد عرصه تولید برق شوند.
تاثیر آب و برق بر کیفیت زندگی
چندی پیش وزیر نیرو اعلام کرده بود که امکان ذخیره‌سازی برای آب وجود دارد و ممکن است چند ساعتی را بتوان با ذخیره آب گذراند، ولی برای برق این امکان وجود ندارد و نبود آن کاملا احساس می‌شود. با افزایش جمعیت و کارخانجات در کشور میزان تولید و مصرف برق سر به سر شده است، چنانکه پیک مصرف در تابستان امسال از 50 هزار مگاوات نیز گذشت. این در حالی است که تولید بیشتر از مصرف یا بالعکس آن می‌تواند به شبکه‌های برق در کشور آسیب برساند. خدمات آب و برق در کنار افزایش کیفیت و رفاه در زندگی مردم، در عملکرد زیرساخت‌های کشور نیز موثر است و تمامی بخش‌های صنعتی، کشاورزی، خدماتی، اقتصادی و… نیز از این خدمات منتفع خواهند شد.
مشکلات صنعت آب و برق
وزیر نیرو شهریور امسال عنوان کرده بود که هزینه تولید هر کیلو وات ساعت برق در کشور بدون احتساب هزینه سوخت نیروگاهی حدود 80 تومان است که دولت آن را به قیمت هر کیلو وات ساعت 60 تومان در اختیار هموطنان قرار می‌دهد و از این میزان، به ازای هر کیلوات ساعت، 10تومان نیز به سازمان هدفمندی یارانه‌ها می‌پردازد. به گفته حمید چیت‌چیان همچنین تولید هر مترمکعب آب شرب نیز برای وزارت نیرو یک هزار تومان هزینه در بر دارد که این وزارتخانه آب مذکور را نیز به قرار هر متر مکعب 330 تومان در شهرها و 100 تومان در روستاها در اختیار هموطنان قرار می‌دهد. همین مابه‌التفاوت قیمت‌ها باعث می‌شود وزارت نیرو با کمبود منابع مالی مواجه شده و از اهداف خود باز بماند. با توجه به قرار داشتن کشور در منطقه خشک و کم‌آب و خشکسالی‌های اخیر، میزان متوسط بارش در کشور 250 میلی متر است که این رقم در سایر کشورها به 750 میلی متر می‌رسد. با این حساب، کشور ما از یک سوم نزولات جوی نسبت به دیگر نقاط جهان برخوردار است. در چنین شرایطی فرهنگ صحیح مصرف می‌تواند برای برون‌رفت از این چالش به ما کمک کند. البته نباید از یاد برد که بیش از 95 درصد نیازهای آب کشور و 90 درصد نیازهای برق کشور در داخل تامین می‌شود. در بخش برق، پیشرفته‌ترین نیروگاه‌ها و تجهیزات در داخل ساخته می‌شود، به طوری که در تجهیزات نیروگاهی از بسیاری کشورهای صنعتی جلوتر هستیم و حتی کشور چین نیز تکنولوژی ساخت توربین‌های ما را ندارد.
آموزش قدم مهم برای پیشرفت
آموزش پیمانکاران و کنترل آنان در صنعت آب و برق می‌تواند به پیشرفت این صنایع بینجامد. خرداد امسال علی اکبر مهاجرانی معاون وزیر نیرو گفته بود که باید از ظرفیت‌های بیشتری استفاده کنیم و نظارت عمومی تقویت شود تا راهگشای حضور مردم در این عرصه باشد. همچنین وزیر نیرو یکشنبه این هفته اعلام کرد که کشور متخصصان خوبی را در این حوزه دارد، اما عدم پیشرفت در انرژی‌های تجدید‌پذیر، هوشمندسازی، مدیریت یکپارچه حوضه آبریز و کاهش تلفات به دلیل نداشتن علم و فناوری کافی است. تمام وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها باید درگیر این موضوع باشند، چرا که اگر مدیران عالم نباشند، هیچ توسعه‌ای اتفاق نمی‌افتد. او تصریح کرد که در سال 1393، 92 درصد صادرات خدمات فنی و مهندسی در صنعت آب و برق صورت گرفت که برای رسیدن به حدنصاب‌های بالاتر باید تلاش‌های بیشتری مدنظر قرار گیرد و دانش‌های جدید در این زمینه در کشور فراگرفته شود تا صنعت آب و برق ایران به صنعتی پویا در جهان تبدیل شود. برای مثال، اگر در توسعه انرژی‌های تجدید‌پذیر با وجود داشتن مهندسان کارآمد پیشرفتی نداشته‌ایم، به جهت نبود علم بوده است. زمانی که با محدودیت منابع آبی روبه‌رو هستیم، نیاز بیشتری به آموزش پیدا می‌کنیم و باید سرمایه‌گذاری بیشتری در این حوزه انجام دهیم تا به بهره‌وری لازم برسیم.
استفاده از سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی
یک عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با «آرمان» در این زمینه می‌گوید: در حال حاضر مشکل ما در حوزه آب به مدیریت منابع آب برمی‌گردد. بر این اساس، قبل از اینکه نگاه صنعتی یا توسعه‌ای به بخش سخت‌افزاری آب داشته باشیم، باید نگاهی به بخش نرم‌افزاری و تامین مدیریت منابع آب داشته باشیم. مدیریت بخش آب، مدیریت منابع است و ما برای این مدیریت نیاز به سرمایه‌گذاری داریم. حسین امیری خامکانی ادامه می‌دهد: با توجه به منابع محدود دولت و خشکسالی مالی باید از فاینانس و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای تولید و کیفیت‌بخشی صنعت آب استفاده کرد. امروزه مشکل صنعت آب، مدیریت منابع است؛ هم در تولید و هم در مصرف. برای حل این مشکل در کوتاه‌مدت باید به استفاده بهینه آب رو بیاوریم و در بلندمدت برای آبیاری حرفه‌ای در کشاورزی از توان‌های بخش خصوصی استفاده کنیم. او می‌افزاید: در صنعت برق باید از توان‌های داخلی و خارجی استفاده کنیم و تکنولوژی نیروگاه‌ها را طوری تنظیم کنیم که از توربین‌هایی با بازدهی بالای 60درصد استفاده کنیم. بازدهی نیروگاه‌های ما در مجموع پایین است و باید از نیروگاه‌هایی با بازدهی بالاتر استفاده کنیم. لازم است از سیکل‌های ترکیبی نیروگاه‌های گازی و بخار در این صنعت استفاده شود تا افزایش بازدهی داشته باشیم.
