هوای سرد که جای خود را به هوای گرم می‌دهد، وسایل گرمایشی نیز جای خود را به وسایل سرمایشی می‌دهند. کشور ما نیز جزو کشورهای گرم و خشک در جهان محسوب می‌شود که در اغلب شهرها و استان‌ها حدود 8 تا 9ماه از سال از وسایل سرمایشی استفاده می‌شود. از طرفی ما با کمبود انرژی و منابع طبیعی مواجه هستیم و باید از وسایلی استفاده کنیم که کمترین میزان انرژی را مصرف کند. به این ترتیب نوع وسیله سرمایشی که استفاده می‌شود از اهمیت ویژه‌یی برخوردار است. کسانی که قصد خرید کولر دارند، اغلب در برابر دو گزینه کولرهای گازی و کولرهای آبی قرار می‌گیرند.
برای بررسی اینکه کدام گزینه مناسب‌تر است با مردم و کارشناسان در این زمینه صحبت کرده ایم.
احمدرضا توکلی، رییس گروه مدیریت انرژی ساختمان سازمان بهره‌وری انرژی کشور صحبت‌های خود در مورد اهمیت وسایل سرمایشی در مصرف برق کشور را اینگونه آغاز می‌کند: «براساس آمار به دست آمده حدود 31.7درصد از برق کشور در بخش خانگی و 8.8 درصد در بخش ساختمان‌های عمومی مصرف می‌شود؛ این بدین معناست که حدود 47درصد از برق کشور در بخش ساختمانی مصرف می‌شود. این میزان برای ساختمان‌ها خیلی بالاست چراکه ساختمان‌ها غیرمولد هستند و ارزش‌افزوده‌یی برای کشور ندارند.»
وی با اشاره به اینکه درکشورهای پیشرفته بیشترین میزان مصرف برق مربوط به بخش صنعتی است گفت: «اما در ایران این میزان بیشتر به ساختمان‌ها اختصاص دارد که دلایل مختلفی دارد. مثلا ساختمان‌ها در ایران از استانداردهای لازم برخوردار نیستند که این امر منجر به افزایش مصرف انرژی می‌شود. به علاوه در این ساختمان‌ها از تجهیزاتی استفاده می‌شود که راندمان پایینی دارند. همه این عوامل می‌تواند منجر به مصرف بالای برق در ساختمان‌های کشور شود.»
سهم 30 درصدی وسایل سرمایشی در مصرف برق
توکلی در مورد سهم سیستم‌های سرمایشی در مصرف برق کشور گفت: «از مجموع 47درصد مصرف برق ساختمانی حدود 30درصد از آن سهم سیستم‌های سرمایشی است که البته این میزان روزبه‌روز بیشتر می‌شود. دلیل آن نیز این است که ما در گذشته از روش‌های تهویه طبیعی برای خنک نگه‌داشتن ساختمان‌های خود استفاده می‌کردیم اما این روزها حتی در دورافتاده‌ترین روستاهای کشور نیز از کولرهای آبی و گازی برای خنک کردن ساختمان‌ها استفاده می‌شود.» سمیرا 30ساله، کارشناس ارشد ارتباطات که در اردبیل زندگی می‌کند با اشاره به اینکه در اردبیل اکثر کسانی که قصد خرید کولر دارند، کولر گازی را انتخاب می‌کنند خیلی با حوصله توضیح می‌دهد: «در این شهر که هوا همیشه خنک است معمولا در ساختمان‌ها فضایی برای کانال‌های کولر اختصاص نمی‌دهند. یکی از دلایلش این است که هرچه طبقات بالاتر می‌روند، فضایی که کانال کولر اشغال می‌کند، بیشتر می‌شود. از طرفی قیمت کانال‌های کولر نیز خیلی بالاست به همین خاطر بیشتر مردم خرید و نصب کولرهای گازی را ترجیح می‌دهند.» سمیرا در ادامه می‌گوید: «البته اکثرا برای اینکه برق کمتری مصرف کنند از کولرهای گازی نوع اینورتوری استفاده می‌کنند.»
رییس گروه مدیریت انرژی ساختمان سازمان بهره‌وری انرژی با اشاره به اینکه پیک مصرف برق در تابستان است، می‌گوید: «طبق آمارهای موجود سال گذشته حدود 45هزار مگاوات برق درکشور مصرف شده که حدود 16هزار مگاوات از آن مربوط به سیستم‌های سرمایشی است. یعنی یک سوم از کل مصرف برق، سهم سیستم‌های سرمایشی است.» وی در مورد انواع سیستم‌های سرمایشی موجود می‌گوید: «دو نوع سیستم سرمایشی وجود دارد یکی موضعی و دیگری متمرکز. سیستم سرمایشی متمرکز در واقع چیلرها هستند که استفاده خیلی کمی دارند؛ اما آنچه درکشور ما در بخش خانگی زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد، سیستم‌های سرمایشی موضعی هستند که شامل کولرهای آبی و گازی می‌شوند.» وی در مورد مصرف برق کولرهای گازی و آبی می‌گوید: «کولرهای گازی به‌طور متوسط 4برابر کولرهای آبی مصرف برق دارند.» محمود 25ساله مهندس برق در مورد برق مصرفی کولرهای گازی می‌گوید: «کولرهای گازی معمولا گاز بیشتری مصرف می‌کنند. اما باز هم بستگی به توان مصرفی آنها دارد. هرچه میزان وات آنها بالاتر باشد، برق بیشتری مصرف خواهند کرد.»
انتخاب کولرها براساس شرایط اقلیمی منطقه
یکی از فاکتورهای مهم در انتخاب وسیله سرمایشی، نوع اقلیم منطقه‌یی است که در آن زندگی می‌کنید. زینب 27ساله روزنامه‌نگار می‌گوید: «چند سال پیش در آبادان زندگی می‌کردیم؛ آنجا همه از کولرهای گازی استفاده می‌کردند چون هوا شرجی بود. البته ما در خانه‌های سازمانی بودیم و من از میزان برق مصرفی آنها اطلاعی ندارم اما وقتی به تهران نقل‌مکان کردیم کولر گازی برای اغلب مردم معنایی نداشت. اکثرا از کولرهای آبی استفاده می‌کردند.» توکلی، رییس گروه مدیریت انرژی ساختمان در این رابطه می‌گوید: «باید از این کولرها متناسب با اقلیم منطقه استفاده شود. برای اقلیم‌هایی که شرایط آب و هوایی خشک دارند، کولرهای آبی توصیه می‌شود چراکه این کولرها می‌توانند به فضا رطوبت بدهند. به این ترتیب برای مناطقی نظیر تهران و یزد که خشک هستند، استفاده از کولرهای آبی شاید بهتر باشد.» وی افزود: «اما کولرهای گازی برای مناطقی که مرطوب هستند نظیر شمال و جنوب کشور توصیه می‌شود.»
البته صحبت‌هایی نیز در مورد آلودگی‌های احتمالی که هر یک از این کولرها ایجاد می‌کنند، وجود دارد. محمود می‌گوید: «کولرهای گازی اغلب آلایش گرمایی دارند و با گازی که تولید می‌کنند می‌توانند به لایه ازن آسیب برسانند.» محمد 24ساله مهندس گاز در مورد آلایندگی کولرها می‌گوید: «کولرهای گازی می‌توانند منجر به آلایندگی فضای بیرونی شوند اما برای فضای داخلی فیلتر دارند و هوای پاک‌تری به داخل می‌دهند.» توکلی نیز در مورد آلودگی احتمالی که کولرهای آبی در محیط ایجاد می‌کنند می‌گوید: «از آنجا که کولرهای آبی از هوای بیرون استفاده می‌کنند ممکن است بخشی از آلودگی و ذرات معلق را به داخل محیط بکشانند اما می‌توان با تعویض به موقع پوشال‌ها از ورود برخی آلودگی‌ها نظیر ذرات معلق جلوگیری کرد.»
رییس گروه مدیریت انرژی ساختمان در مورد میزان مصرف آب در کولرهای آبی در شرایطی که با بحران کم‌آبی در کشور مواجه هستیم، می‌گوید: «همانطور که می‌دانید بیش از 90درصد از مصرف آب کشور مربوط به بخش کشاورزی است و تنها حدود 5 درصد به بخش شرب اختصاص دارد که از این میزان براساس مطالعاتی که ما انجام دادیم تنها 2/0درصد به مصرف کولرهای آبی مربوط می‌شود.» وی افزود: «البته هر قدر که بتوانیم مصرف آب در کولرهای آبی را کم کنیم به نفع ماست اما این رقم در برابر میزان مصرف برق کولرهای گازی خیلی کمتر است.» وی در ادامه می‌گوید: «در برخی از نقاط کشور نظیر هرمزگان و خوزستان حدود 8 تا 9ماه سال از وسایل سرمایشی استفاده می‌شود؛ در هرمزگان در فصل گرم 90درصد از برق مصرفی مربوط به سیستم‌های سرمایشی است به همین خاطر انتخاب نوع وسیله سرمایشی اهمیت ویژه‌یی دارد.» محمد در مورد مقایسه کولرهای گازی در برابر کولرهای آبی می‌گوید: «کولرهای گازی به دلیل نوع سیکل سردکننده‌یی که دارند، برق بیشتری مصرف می‌کنند اما در مقابل کولرهای آبی تنها از آب برای سرمایش استفاده می‌کنند که باعث مرطوب شدن فضا نیز می‌شود از طرفی کولرهای آبی مشکل خوردگی و زنگ‌زدگی بالایی دارند.»
توکلی با اشاره به اینکه هنگام خرید وسایل سرمایشی باید به برچسب انرژی آن کالا توجه داشت، می‌گوید: «با حمایت‌هایی که از سوی سازمان بهره‌وری انرژی از کولرهای آبی صورت گرفته است اکنون در کشور ما کولرهای آبی با رتبه A وجود دارد که اختلاف قیمت چندانی نیز با رتبه‌های دیگر ندارد؛ این اختلاف 40یا 50 هزار تومانی نیز در هزینه‌هایی که از محل صرفه‌جویی برق حادث می‌شود، چند برابر جبران می‌شود.» وی در مورد خرید کولرهای گازی نیز توصیه می‌کند: «حتما کولرهای گازی با رتبه A و Aپلاس خریداری کنید. به علاوه کولرهای گازی اینورتوری با راندمان بالا نیز در بازار موجود است که مصرف برق کمتری دارند.»
عدم امکان تامین برق کولرهای گازی از طریق خورشید
یکی دیگر از بحث‌هایی که در مورد استفاده از کولرها مطرح است، استفاده از پنل‌های خورشیدی و انرژی خورشیدی برای تامین برق کولرهای گازی است. به همین خاطر «تعادل» به گفت‌وگو با افشار یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پنل خورشیدی در ایران پرداخته است. افشار در رابطه با مشکلات کولرهای گازی و آبی گفت: «بزرگ‌ترین مشکلی که کولرهای آبی دارند، مصرف آب آنهاست. مصرف آب در این کولرها برای کشور ما که با بحران‌آب مواجه هستیم مناسب نیست. کولرهای گازی نیز دو مشکل بزرگ دارند. اول اینکه میزان حرارتی که این کولرها تولید می‌کنند منجر به گرمایش شدید کره زمین می‌شود. دوم اینکه مصرف برق در کولرهای گازی به طرز سرسام‌آوری بالاست.» وی افزود: «البته خیلی‌ها پیشنهاد می‌کنند که برق مورد نیاز برای کولرهای گازی را از طریق پنل‌های خورشیدی تامین کنیم اما برقی که از انرژی خورشیدی به دست می‌آید نیز مجانی نیست بلکه تولید برق از این طریق هزینه‌هایی در پی دارد. در کشور ما هزینه‌یی که دولت در نظر دارد در این مورد به نیروگاه‌های خورشیدی اختصاص دهد خیلی پایین است. از طرفی هنوز هزینه‌یی که نیروگاه‌های سوخت فسیلی در پی دارند در برنامه‌ریزی‌های توسعه کلان کشور توجیه نشده است؛ به این ترتیب راه‌اندازی کولرهای گازی که برق آنها از طریق انرژی خورشیدی تامین شود درکشور حداقل فعلا غیرممکن خواهد بود.» وی در ادامه افزود: «شاید به نظر خیلی‌ها خنده‌دار باشد اما استفاده از پنکه‌های سقفی قدیمی بهترین گزینه است.»
