در حالیکه برخی محصولات واسطه‌ای فولادی در کشور با کمبود عرضه مواجه شده‌اند، در تازه‌ترین اقدام، سازمان بورس به پیشنهاد صنف آهن‌فروشان عنوان کرده که قیمت پایه عرضه محصولات فولادی تعدیل و از این پس براساس میانگین قیمت معاملات در آخرین روز عرضه قبلی تعیین می‌شود.
حدود سه سال قبل با افزایش حضور واسطه‌ها و دلالان آهن در بورس کالا و حجم محدود عرضه‌ها، متولی بازار سرمایه تصمیم گرفت برای جلوگیری از نوسانی شدن قیمت ها در بازار آزاد و ایجاد رانت برای عده ای اندک، امکان خرید و فروش محصولات فولادی را تنها برای اشخاص حقوقی دارنده مجوز و پروانه صنفی مجاز بداند.
در حالی که هنوز در بازار داخلی، مصرف کنندگان واقعی به دلیل تولید اندک و حتی توقف تولید برخی محصولات فولادی از جمله ورق فولادی زیر سه گرم با بازار سیاه و فاکتورسازی‌های گسترده ای از سوی دلالان مواجه هستند، برخی تلاش می کنند با فشار به دولت، تعرفه واردات را افزایش داده تا همچنان بازار در انحصار این اشخاص باشد.
با توجه به اینکه در حال حاضرامکان خرید محصولات فولادی از سوی سهامداران خرد و افراد حقیقی بار دیگر در بورس کالا فراهم شده است می‌توان گفت که افت تقاضای داخلی یکبار دیگر امکان بازگشت حقیقی ها در رینگ محصولات فولادی بورس کالا را فراهم کرده است و می‌توان انتظار داشت که با شفاف سازی قیمت ها و نظارت همه جانبه بر عرضه و تقاضا در این بازار، امکان خودنمایی این دلالان به حاشیه رانده شود.
به گفته سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت ذوب آهن اصفهان این امر چرخه کاملی از تولید تا مصرف‌کننده را بدون واسطه فراهم می‌کند، به این معنا که این اقدام باعث می‌شود متقاضیان محصولات نهایی فولاد، بتوانند بدون واسطه محصولاتی مانند میلگرد و تیرآهن را از بورس کالا تهیه کنند که این امر علاوه بر کاهش هزینه برای مصرف‌کننده، زمینه افزایش تقاضا در صنعت فولاد هم در بخش بالادستی (تولیدکننده محصولات اولیه) و هم در صنعت پایین‌دستی (محصول نهایی) را فراهم می‌آورد.
همچنین حسین پناهیان، مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران نیز معتقد است که این امر علاوه بر ایجاد تعادل در بازار و کاستن از نگرانی‌های تولیدکنندگان فولادی، از اختلال در عرضه و تقاضای این محصول می‌کاهد. همچنین از این طریق حجم عرضه لازم برای کشف قیمت کاهش داده شد؛ به عنوان مثال در گذشته برای بعضی از محصولات فولادی باید 110 تن به بالا معامله انجام می شد تا کشف قیمت صورت گیرد.
حال این ارقام در میان انواع محصولات فولادی کاهش یافته و زین پس قیمت رسمی در شروع معاملات تالار اعلام می‌شود تا بدین ترتیب نگرانی تولیدکنندگان از این بابت برطرف شود.
تاثیر بورس در قیمت فولاد
سرانجام پس از نظرات مختلف در این امر، 26 بهمن ماه انواع مس، فولاد و آلومینیوم در بورس کالای ایران با قیمت مصوب مورد دادوستد قرار گرفت در حالیکه فعالان صنعت فولاد اعم از بازاریان و تولیدکننده‌ها سال گذشته را با کاهش حجم معاملات و روند نزولی قیمت‌ها پشت سر گذاشتند و در ابتدای سال جاری کمتر کسی این پیش‌بینی را می‌کرد که در طول ماه‌های پیش‌رو نیز شاهد تداوم این شرایط و البته تعمیق رکود در بازار محصولات فولادی و دیگر بازارهای کالایی کشور باشند.
از ابتدای امسال تنها در دوره‌ای کوتاه شاهد روند رو به رشد قیمت‌ها و حجم مبادلات فولاد در بازار این محصول بوده‌ایم که این امر نیز نه به دلیل تحرک واقعی تقاضای مصرفی بلکه کاملا متاثر از آثار روانی ناشی از رشد هزینه‌های جاری و ثابت فرآیند تولید و از طرفی افزایش دو درصدی رقم مالیات بر ارزش افزوده از شش به هشت درصد بوده است.
از این رو پس از پشت سر گذاشتن چند هفته التهابات گذرا در این بازار و دیگر بازارهای کالایی از آنجاکه رکود در صنایع مصرف‌کننده از فولاد ادامه داشت، روند نزولی قیمت‌ها و به تبع حجم مبادلات این محصول از اردیبهشت ماه بار دیگر آغاز و در ماه‌های دیگر نیز ادامه یافت.
تحلیل روند مبادلات فولاد در بورس کالا طی 10 ماهه امسال
در اینجا نگاهی به روند مبادلات فولاد در بورس کالا طی 10 ماه سال گذشته و مقایسه آن با مدت مشابه امسال برای تبیین شرایط رکودی بازار آهن خالی از لطف نیست. در اغلب ماه‌های مورد بررسی در سال گذشته، حجم مبادلات فولاد همواره عددی بالاتر از همین رقم در ماه مشابه سال 1393 است.
به عنوان مثال در ماه‌های اردیبهشت، خرداد، تیر، شهریور، آبان و دی، حجم مبادلات سال 1392 فاصله قابل ملاحظه‌ای با امسال داشته و تنها در ماه‌های فروردین، مرداد، مهر و آذر اندکی این روند معکوس شده است.
این موضوع در شرایطی رخ داده که سال گذشته هم صنعت فولاد کشور درگیر رکود بوده اما این مساله (رکود و بی‌رونقی معاملات) شدت و عمق بیشتری را در سال 1393 تجربه کرده است؛ به‌طور کلی از فروردین تا پایان دی پارسال حدود هشت میلیون تن انواع فولاد در بورس کالای ایران عرضه شده در حالی که سال جاری این رقم به حدود هفت میلیون و 300 هزار تن تقلیل یافته است.
از سوی دیگر اکثر محصولات ارائه شده در بورس نیز در قالب سلف به تابلو معاملات آمده‌اند و در برخی محصولات مانند شمش فولاد خوزستان و ذوب‌آهن هم علاوه بر اینکه تنزل نرخ قابل ملاحظه‌ای در مقایسه با ابتدای سال رخ داده، شرایط بازپرداخت وجه هم نسبت به پارسال تسهیل یافته اما همچنان حجم عرضه و مبادلات با کاهش نسبی روبرو بوده است.
در واقع رکود فعالیت‌ها و ساخت و سازهای مسکونی در اکثر نقاط کشور به خصوص شهرهای بزرگی مانند تهران و عدم تخصیص اعتبارات عمرانی به پروژه‌های جدید از یکسو و کاهش قیمت نفت و سنگ‌آهن در بازارهای جهانی از سوی دیگر موجب تحت فشار قرار گرفتن بازار فولاد داخلی و تشدید شرایط سخت و نزولی صنعت فولاد کشور در طول ماه‌های اخیر شده است.
این شرایط ناخوشایند البته تا جایی در حال پیشروی است که زنگ خطر برای بسیاری از واحدهای تولیدی فعال این صنعت به صدا درآمده و اغلب واحدهای کم‌توان‌تر را به تعطیلی کشانده یا در معرض ورشکستگی در روزهای باقیمانده تا پایان سال قرار داده است.
به هر طریق در شرایطی که بازار فولاد دو سالی است روزهای معاملاتی خود را با رکود معناداری پشت سر می‌گذارد و حجم دادوستدها در بازارهای رسمی و غیررسمی این محصول به ارقام بسیار پایینی تنزل کرده است، تاثیرات بلندمدت ورود فولاد به بورس را در بهبود جریان قانونمند معاملات فولاد، کاهش واسطه‌ها و افزایش حجم تولید کارخانه‌های فولادی باید بسیار پررنگ و موثر قلمداد کرد که با گذشت زمان اثرات آن برای فعالان بازار و صنعت فولاد بیشتر آشکار خواهد شد.
